اخلاق پزشکی دانشی میان رشته ای است که موضوع آن مسائل و مباحث اخلاقی در حوزه ی علوم پزشکی است.
این مسائل و مباحث در شاخه های مختلف علوم پزشکی به عنوان حرفه، پژوهشهای پزشکی و سیاستگذاری نظام سلامت مطرح هستند .
محتوای این مباحث از رشته های گوناگون دانش و معرفت بشری به اخلاق پزشکی وارد شده و در شکل گیری این حوزه از دانش دخیل بوده اند. در این میان، فلسفه اخلاق، حقوق، الهیات، فقه، ادبیات، جامعه شناسی، روان شناسی، اقتصاد و تاریخ تاثیر و نقش بیشتریداشته اند.
برخی مسائل و پرسشها در حوزه اخلاق پزشکی سابقه ای دیرینه دارند و در متون کهن پزشکی نیز مورد توجه و بحث قرار گرفته اند مثل سقط جنین و رابطه پزشک و بیمار. برخی دیگر به دنبال پزشکی مدرن پدید آمده اند و از توانایی ها و امکانات بی سابقه ای که دانش و فناوری پزشکی نوین پیش روی بشر قرار داده ناشی می شوند مثل پیوند اعضاء و استفاده از سلولهای بنیادی در معالجه و درمان .
از جمله مباحث اخلاق پزشکی می توان مسائل اخلاقی در بیماران پایان حیات ، اخلاق در پژوهشهای پزشکی، وظایف و مسئولیتهای پزشک، حقوق و نقش بیمار در تصمیم گیریهای پزشکی، فایده رساندن و زیان وارد نکردن، مباحث حقوقی و اخلاقی در پیوند اعضاء، عدالت در توزیع منابع، رضایت آگاهانه، اتانازی، سلامت و بیماری، مفهوم شخص ، شاٌن و کرامت انسانی، شاٌن اخلاقی(Moral status)، مسائل اخلاقی در باروری و ناباروری، کمیته های اخلاق در پژوهش، مرگ مغزی و شاخص های آن، شبیه سازی انسان، اهلیت (Competence) و راه های تعیین آن، رهیافت مبتنی بر اصول، رهیافت مبتنی بر موارد الگو (Casuistry)، رهیافت مبتنی بر نتایج (Consequentialism)، رهیافت مبتنی بر روایت(Narrativism) رهیافت مبتنی بر مراقبت، پژوهش روی حیوانات، رهیافت وظیفه گرا، اخلاق در سیاستگذاری و تخصیص منابع محدود را نام برد.
نشريه اخلاق پزشکي يک مجله برجسته بين المللي است. که در برگيرنده مقالات و پژوهش هاي علمي در جهت ترويج اخلاق پزشکي است.
هيات تحريريه اين مجله از سراسر دنيا انتخاب شده اند. علاقمندان مي توانند به آدرس ذيل مراجعه نمايند.
« پروردگارا مرا از عشق به حرفه خود و محبت تمام مخلوقات آكنده ساز. قبول مكن كه حرص و طمع و كسب مال و جاه و مقام مرا در انجام دادن حرفه پزشكي تحت تأثير قرار دهد، زيرا دشمنان حقيقت و بشر دوستي ممكن است به سهولت مرا اغفال كنند و مرا از وظيفه شريف نيكي كردن به بندگان دور سازند.
مرا قوت قلب عطا فرما تا هميشه آماده خدمت به مردمان فقير، غني، دوست و دشمن، خوب و بد باشم و به تمام اشخاص كه در نتيجه بيماري رنج ميبرند، به يك نظر بنگرم.
در كنار بستر بيماران و هنگام معاينه آنان فكر من روشن باشد و افكار خارج در آن راه نيابد تا آنچه را كه به تجربه و علم آموخته ام در نظر داشته باشم.
كاري كن كه بيماران به من و هنر من اعتماد داشته باشند تا نصايح و دستورهاي مرا اجرا نمايند.
حقه بازان و شيادان لشكر اقوام و بستگان را، كه هزاران اندرز مي دهند، و مراقبان بيمار را كه به عقيده خودشان همه چيز مي دانند، از بستر بيماران دور كن زيرا مصلحت انديشي و دخالتهاي بي مورد اين اشخاص در اغلب موارد باعث عدم موفقيت پزشك و سبب مرگ بيمار مي گردد.
اگر نادانان مرا شماتت و مسخره كنند كاري كن كه عشق هنر پزشكي مرا مانند زرهي حفظ كند تا بتوانم بدون اعتنا به مقام و شهرت، و سن دشمنانم در حقيقت پايداري كنم.
در مقابلِ بيماران لجوج و خشن به من صبر و ارفاق عطا فرما و كاري كن كه در تمام امور ميانه رو باشم ولي از عشق به علم هيچگاه سيراب نشوم.
اين فكر را كه از عهده هر كاري بر مي آيم از من دور كن. به من اراده، فرصت، و نيرويي عطا فرما كه همواره بر معلومات خود بيفزايم.
من امروز مي توانم در معلومات خود مطالبي را كه تا ديروز بر من مجهول بودند كشف نمايم، زيرا هنر پزشكي دامنه وسيعي دارد و فكر بشر هم همواره جلوتر ميرود».
آموزش اخلاق حرفه اي در کارآموزان و کاورزان بخش زنان با شيوه حل مسئله (PBL) و گزارش موارد خطاهاي باليني(P)
الهام مبشري، سپيده بخشنده نصرت، الهام کاشفي، فرانک گلعلي پور، افسانه تابنده، اکرم ثناگو، ليلا جويباري، سيما کلاهدوز، ليلا پاداش
دانشگاه علوم پزشکي گلستان
مقدمه: تربيت نيروي انساني متخلق به اخلاق اسلامي و حرفه اي به عنوان يک هدف محوري در حوزه ي آموزش نقشه جامع ذکر گرديده است و مسئولين آموزشي همواره بر اولويت و اهميت رعايت و ترويج اخلاق حرفه اي توسط کليه دست اندرکاران آموزش علوم پزشکي و دانشجويان و دانش آموختگان تاکيد مي نمايند. هدف از اين مقاله معرفي برنامه آموزش اخلاق حرفه اي در فراگيران بخش زنان به شيوه ي حل مساله با استفاده از گزارش مورد خطاهاي باليني مي باشد.
روش کار: در اين برنامه آموزشي کليه خطاهاي بالين از قبيل مرگ مادر، شکايات پزشکي قانوني مرتبط با بخش زنان، خطاهاي بالين گزارش شده که توسط تيم هاي پرسشگري در تمام سطوح جزييات آن کاملا بررسي شده و به صورت گزارش مورد در دفتر آموزش باليني گروه موجود مي باشد توسط يکي از اعضاي هيئت علمي گروه زنان و برخي گروه هاي مرتبط از قبيل داخلي، جراحي ، نورولوژي، پاتولوژي، به صورت کنفرانس علمي با وسايل کمک آموزشي به کارورزان و کارآموزان داده مي شود و از آنها خواسته مي شود نکات اخلاق حرفه اي پزشکي موجود در گزارش مورد را يافته و يادگيري خود را مطابق هفت مرحله حل مسأله اخلاق حرفه اي پزشکي مديريت نمايند.
نتايج: تمامي دانشجويان شرکت کننده در اين برنامه معتقد بودند که اين فرايند آموزشي باعث، يادگيري صفات و مشخصه پزشک، يادگيري بايد و نبايدهاي اخلاقي، آشنايي با اصول اخلاقي حاکم بر شغل و حرفه خود، رشد اخلاق حرفه اي، برنامه ريزي براي موفقيت در اخلاق حرفه اي و بررسي چراسيي رعايت نکردن اين اصول مي شود. رشد تعهد کاري و اخلاق حرفه اي، شناسايي دلايل وجود ضعف در رعايت اصول اخلاق حرفه اي و نيز راه کارهاي مقابله با آن نيز از ساير يادگيري ها در اين روش از ديد دانشجويان بوده است.
نتيجه گيري : استفاده از گزارش موارد خطاهاي باليني در آموزش مسايل باليني در آموزش مسايل اخلاق پزشکي امري قابل دسترس و موثر مي باشد. اگرچه آناليز گزارش موارد خطاهاي بالين مي تواند منجر به شناسايي کساني شود که در اين خطا نقش داشته اند.لذا احتمال بروز مشکلات اخلاقي از نظر رازداري و فاش شدن هويت افراد وجود دارد اما با آموزش هوشمندانه اساتيد و هدايت دانشجويان در اين خصوص مي تواند مانع بروز مشکل شود.
واژه هاي کليدي: اخلاق حرفه اي ، خطاهاي بالين، حل مساله، دانشجوي پزشکي
بر پزشکان لازم است که از پی آمدهای مستقیم اخلاق و رفتار خود با بیماران آگاه باشند. اخلاق نیک و رفتار شایسته آنها، امید، آرامش و اطمینان خاطر به بیمار می بخشد و به او کمک می کند تا هر چه زودتر بهبودی خود را به دست آورد. در مقابل، رفتار نامناسب آنها آثار ناگواری بر روح و جسم بیمار بر جا می گذارد. برای مثال، فرق گذاشتن میان بیماران، احساس سرخوردگی، ناامنی، نگرانی و ترس را در وجود آنها شکل می دهد. ازاین رو، بسیار تأکید می شود که پزشکان بکوشند با همه بیماران اعم از آشنا و غریب، ثروتمند و فقیر و مسلمان و غیر مسلمان، یکسان رفتار کنند.
استادان و مربیان درس اخلاق در دانشگاه ها نیز باید با استفاده از آیه ها، روایت ها، بیان گفتار و کردار بزرگان و یادآوری روش طبیبان و حکیمان برجسته دوره های گذشته و نیز با در اختیار گذاشتن تجربه های ارزشمند خود، در این باره، دانشجویان پزشکی را از مقام و منزلت بیماران آگاه سازند. همچنین ثواب و سعادت نشستن بر بالین بیمار و رسیدگی خالصانه به روح وجسم بیماران را برای آنها تبیین کنند تا از همان نخستین روزهای ادای وظیفه پزشکی خود، رفتار درست و انسانی پزشک با بیمار به طور اصولی شکل بگیرد.
روایت های بسیاری درباره توجه ویژه خداوند به بیماران و سفارش به عیادت کردن از بیماران و برشماری ثواب رسیدگی به آنها، از پیشوایان دینی ما نقل شده است. از جمله این حدیث نبوی است:
در روز قیامت، خداوند متعال بعضی از بندگان را توبیخ و سرزنش می کند
و می فرماید: «بنده من! وقتی بیمار شدم، چرا به عبادت من نیامدی؟» بنده عرض می کند: پروردگارا! تو منزه از آنی که بیمار شوی. خداوند در جواب می فرماید: «برادر مسلمان تو بیمار شد، چرا او را عیادت نکردی؟ به عزت و جلالم سوگند، اگر به عیادت او می رفتی، مرا نزد او می یافتی و نیازهای تو را برآورده می کردم».
از این حدیث درمی یابیم، احترام فرد بیمار تا آن جاست که خداوند، بیماری او را به خود نسبت می دهد و می گوید: من بیمار بودم و به عیادت من نیامدی. در حدیث دیگری درباره ارزشمندی مقام بیمار آمده است: «دعای بیماران در حق عیادت کنندگان، مستجاب است».
پیام متن:
1. رفتار شایسته پزشک با بیمار، آثار مثبت و رفتار ناشایست پزشک با بیمار، آثار منفی بر جسم و روح او می گذارد.
2. با بیمار باید محترمانه رفتار کرد؛ زیرا خداوند، حفظ حرمت بیمار را همانند حفظ حرمت خود می داند.
پدید آورنده : صغری ممبینی
منشور حقوق بيمار
1- بيمار حق دارد در اسرع وقت درمان و مراقبت مطلوب موثر و همراه با احترام كامل را بدون توجه به عوامل نژادي ، فرهنگي و مذهبي از گروه درمان انتظار داشته باشد .
2- بيمار حق دارد محل بستري ، پزشك ، پرستار و ساير اعضاي گروه معالج خود را در صورت تمايل بشناسد.
3- بيمار حق دارد در خصوص مراحل تشخيص، درمان و سير پيشرفت بيماري خود اطلاعات ضروري را شخصاً و يا در صورت مايل از طريق يكي از بستگان از پزشك معالج درخواست نمايد . به طوري كه در فوريت هاي پزشكي اين امر نبايد منجر به تاخير در ادامه درمان و يا تهديد جاني بيماري گردد.
4- بيمار حق دارد قبل از معاينات و يا اجراي درمان، اطلاعات ضروري در خصوص عوارض احتمالي و يا كاربرد ساير روش ها را در حد درك خود از پزشك معالج دريافت و در انتخاب ؟؟ نهايي درمان مشاركت نمايد .
5- بيمار حق دارد در صورت تمايل شخصي و عدم تهديد سلامتي آحاد جامعه طبق موازين قانوني رضايت شخصي خود از خاتمه درمان را اعلام و يا به ديگر مراكز درماني مراجعه نمايد .
6- بيمار حق دارد جهت حفظ حريم شخصي خود از محرمانه ماندن محتواي پرونده پزشكي، نتايج معاينات و مشاوره هاي باليني جز در مواردي كه بر اساس وظايف قانوني از گروه معالج اعلام صورت مي گيرد، اطمينان حاصل نمايد.
7- بيمار حق دارد از رازي داري پزشك و ديگر اعضاي تيم معالج خود ؟؟ به طور باليني افرادي كه مستقيماً بر روند درمان شركت ندارند، موكول به كسب اجازه بيمار خواهد بود.
8- بيمار حق دارد از دسترسي به پزشك معالج و ديگر اعضاي اصلي گروه معالج در طول مدت بستري انتقال و پس از ترخيص اطمينان حاصل نمايد.
منشورحقوق بيمار در ايران
بينش و ارزش
يكايك افراد جامعه متعهد به حفظ و احترام به كرامت انسان ها مي باشند.اين امر در شرايط بيماري از اهميت ويژه اي برخوردار است. بر اساس قانون اساسي توجه به كرامت والاي انساني از اصول پايه نظام جمهوري اسلامي بوده ، دولت موظف است خدمات بهداشتي - درماني را براي يكايك افراد كشور تأمين كند. بر اين اساس ارائه خدمات سلامت بايد عادلانه و مبتني بر احترام به حقوق و رعايت كرامت انساني بيماران صورت پذيرد.
اين منشور با توجه به ارزشهاي والاي انساني و مبتني بر فرهنگ اسلامي و ايراني و بر پايه برابري كرامت ذاتي تمامي گيرندگان خدمات سلامت و با هدف حفظ ، ارتقا و تحكيم رابطه انساني ميان ارائه كنندگان و گيرندگان خدمات سلامت تنظيم شده است.
حقوق بيمار
1-دريافت مطلوب خدمات سلامت حق بيمار است.
-ارائه خدمات سلامت بايد:
1-1)شايسته شان و منزلت انسان و با احترام به ارزش‌ها، اعتقادات فرهنگي و مذهبي باشد ؛
2-1)بر پايه‌ي صداقت، انصاف،ادب و همراه با مهرباني باشد ؛
3-1)فارغ از هرگونه تبعيض از جمله قومي، فرهنگي، مذهبي، نوع بيماري و جنسيتي باشد ؛
4-1)بر اساس دانش روز باشد ؛
5-1)مبتني بر برتري منافع بيمار باشد ؛
6-1)در مورد توزيع منابع سلامت مبتني بر عدالت و اولويت هاي درماني بيماران باشد ؛
7-1)مبتني بر هماهنگي اركان مراقبت اعم از پيشگيري، تشخيص، درمان و توانبخشي باشد ؛
8-1)به همراه تامين كليه امكانات رفاهي پايه و ضروري و به دور از تحميل درد و رنج و محدوديت‌هاي غيرضروري باشد ؛
9-1)توجه ويژه‌اي به حقوق گروه‌هاي آسيب‌پذير جامعه از جمله كودكان،زنان باردار، سالمندان، بيماران رواني، زندانيان، معلولان ذهني و جسمي و افراد بدون سرپرست داشته باشد ؛
10-1)در سريع‌ترين زمان ممكن و با احترام به وقت بيمار باشد ؛
11-1)با در نظر گرفتن متغيرهايي چون زبان، سن و جنس گيرندگان خدمت باشد ؛
12-1)در مراقبت‌هاي ضروري و فوري (اورژانس)، بدون توجه به تأمين هزينه‌ي آن صورت گيرد. در موارد غيرفوري(الكتيو) بر اساس ضوابط تعريف شده باشد ؛
13-1)در مراقبت‌هاي ضروري و فوري (اورژانس)، در صورتي كه ارائه خدمات مناسب ممكن نباشد، لازم است پس از ارائه‌ي خدمات ضروري و توضيحات لازم، زمينه انتقال بيمار به واحد مجهز فراهم گردد؛
14-1)در مراحل پاياني حيات كه وضعيت بيماري غير قابل برگشت و مرگ بيمار قريب الوقوع مي باشد با هدف حفظ آسايش وي ارائه گردد. منظور از آسايش كاهش درد و رنج بيمار، توجه به نيازهاي رواني، اجتماعي، معنوي و عاطفي وي و خانواده‌اش در زمان احتضار مي‌باشد. بيماردر حال احتضار حق دارد در آخرين لحظات زندگي خويش با فردي كه مي‌خواهد همراه گردد.
2-اطلاعات بايد به نحو مطلوب و به ميزان كافي در اختيار بيمار قرار گيرد.
1-2)محتواي اطلاعات بايد شامل موارد ذيل باشد:
1-2-2)مفاد منشور حقوق بيمار در زمان پذيرش ؛
2-1-2)ضوابط و هزينه‌هاي قابل پيش بيني بيمارستان اعم از خدمات درماني و غير درماني و ضوابط بيمه و معرفي سيستم هاي حمايتي در زمان پذيرش ؛
3-1-2)نام، مسؤوليت و رتبه‌ي حرفه‌اي اعضاي گروه پزشكي مسئول ارائه مراقبت از جمله پزشك، پرستار و دانشجو و ارتباط حرفه‌اي آنها با يكديگر؛
4-1-2)روش‌هاي تشخيصي و درماني و نقاط ضعف و قوت هر روش و عوارض احتمالي آن ، تشخيص بيماري، پيش آگهي و عوارض آن و نيز كليه‌ي اطلاعات تأثير‌گذار در روند تصميم‌گيري بيمار ؛
5-1-2)نحوه‌ي دسترسي به پزشك معالج و اعضاي اصلي گروه پزشكي در طول درمان ؛
6-1-2)كليه‌ي اقداماتي كه ماهيت پژوهشي دارند.
7-1-2)ارائه آموزش‌هاي ضروري براي استمرار درمان ؛
2-2نحوه‌ي ارائه اطلاعات بايد به صورت ذيل باشد :
1-2-2)اطلاعات بايد در زمان مناسب و متناسب با شرايط بيمار از جمله اضطراب و درد و ويژگي‌هاي فردي وي از جمله زبان، تحصيلات و توان درك در اختيار وي قرار گيرد، مگر اينكه:
- تأخير در شروع درمان به واسطه‌ي ارائه‌ي اطلاعات فوق سبب آسيب به بيمار گردد؛ (در اين صورت انتقال اطلاعات پس از اقدام ضروري، در اولين زمان مناسب بايد انجام شود.)
- بيمار علي‌رغم اطلاع از حق دريافت اطلاعات، از اين امر امتناع نمايد كه در اين صورت بايد خواست بيمار محترم شمرده شود، مگر اينكه عدم اطلاع بيمار، وي يا سايرين را در معرض خطر جدي قرار دهد ؛
2-2-2)بيمار ميتواند به كليه‌ي اطلاعات ثبت‌شده در پرونده‌ي باليني خود دسترسي داشته باشد و تصوير آن را دريافت نموده و تصحيح اشتباهات مندرج در آن را درخواست نمايد.
3- حق انتخاب و تصميم‌گيري آزادانه بيمار در دريافت خدمات سلامت بايد محترم شمرده شود.
1-3)محدوده انتخاب و تصميم‌گيري درباره موارد ذيل مي‌باشد:
1-1-3)انتخاب پزشك معالج و مركز ارائه‌كننده‌ي خدمات سلامت در چارچوب ضوابط ؛
2-1-3)انتخاب و نظر خواهي از پزشك دوم به عنوان مشاور ؛
3-1-3) شركت يا عدم شركت درهر گونه پژوهش، با اطمينان از اينكه تصميم‌گيري وي تأثيري در تداوم و نحوه دريافت خدمات سلامت نخواهد داشت ؛
4-1-3)قبول يا رد درمان هاي پيشنهادي پس از آگاهي از عوارض احتمالي ناشي از پذيرش يا رد آن مگر در موارد خودكشي يا مواردي كه امتناع از درمان شخص ديگري را در معرض خطر جدي قرار مي‌دهد؛
5-1-3)اعلام نظر قبلي بيمار در مورد اقدامات درماني آتي در زماني كه بيمار واجد ظرفيت تصميم‌گيري مي‌باشد ثبت و به‌عنوان راهنماي اقدامات پزشكي در زمان فقدان ظرفيت تصميم‌گيري وي با رعايت موازين قانوني مد نظر ارائه كنندگان خدمات سلامت و تصميم‌گيرنده جايگزين بيمار قرار گيرد.
2-3)شرايط انتخاب و تصميم‌گيري شامل موارد ذيل مي‌باشد:
1-2-3)انتخاب و تصميم‌گيري بيمار بايد آزادانه و آگاهانه ، مبتني بر دريافت اطلاعات كافي و جامع (مذكور در بند دوم) باشد ؛
2-2-3)پس از ارائه اطلاعات، زمان لازم و كافي به بيمار جهت تصميم‌گيري و انتخاب داده شود.
4-ارائه خدمات سلامت بايد مبتني بر احترام به حريم خصوصي بيمار(حق خلوت) و رعايت اصل رازداري باشد.
1-4)رعايت اصل رازداري راجع به كليه‌ي اطلاعات مربوط به بيمار الزامي است مگر در مواردي كه قانون آن را استثنا كرده باشد ؛
2-4)در كليه‌ي مراحل مراقبت اعم از تشخيصي و درماني بايد به حريم خصوصي بيمار احترام گذاشته شود. ضروري است بدين منظوركليه‌ي امكانات لازم جهت تضمين حريم خصوصي بيمار فراهم گردد؛
3-4)فقط بيمار و گروه درماني و افراد مجاز از طرف بيمار و افرادي كه به حكم قانون مجاز تلقي مي‌شوند ميتوانند به اطلاعات دسترسي داشته باشند؛
4-4)بيمار حق دارد در مراحل تشخيصي از جمله معاينات، فرد معتمد خود را همراه داشته باشد. همراهي يكي از والدين كودك در تمام مراحل درمان حق كودك مي باشد مگر اينكه اين امر بر خلاف ضرورت‌هاي پزشكي باشد.
5-دسترسي به نظام كارآمد رسيدگي به شكايات حق بيمار است.
1-5) هر بيمار حق دارد در صورت ادعاي نقض حقوق خود كه موضوع اين منشور است، بدون اختلال در كيفيت دريافت خدمات سلامت به مقامات ذي صلاح شكايت نمايد ؛
2-5)بيماران حق دارند از نحوه رسيدگي و نتايج شكايت خود آگاه شوند ؛
3-5)خسارت ناشي از خطاي ارائه كنندگان خدمات سلامت بايد پس از رسيدگي و اثبات مطابق مقررات در كوتاه‌ترين زمان ممكن جبران شود.
در اجراي مفاد اين منشور در صورتي كه بيمار به هر دليلي فاقد ظرفيت تصميم‌گيري باشد، اعمال كليه‌ي حقوق بيمار- مذكور در اين منشور- بر عهده‌ي تصميم‌گيرنده‌ي قانوني جايگزين خواهد بود. البته چنان‌چه تصميم‌گيرنده‌ي جايگزين بر خلاف نظر پزشك، مانع درمان بيمار شود، پزشك ميتواند از طريق مراجع ذيربط درخواست تجديد نظر در تصميم‌گيري را بنمايد.
چنان‌چه بيماري كه فاقد ظرفيت كافي براي تصميم‌گيري است، اما ميتواند در بخشي از روند درمان معقولانه تصميم بگيرد، بايد تصميم او محترم شمرده شود
در منابع پزشکي نياکان، کتاب يا مقاله مستقلي تحت عنوان اخلاق پزشکي، اخلاق زيستي و امثال اينها وجود ندارد. ولي دروس مرتبط با اخلاق به طور مفصل در برنامه هاي علم پايه پزشکي آن زمان ها وجود داشته است. همانگونه که امروزه دانشجويان پزشکي، قبل از راه يافتن به دوره هاي باليني، موظف به گذراندن دروسي در دوره علوم پايه مي باشند در پزشکي نياکان نيز درس هايي از قبيل علوم ديني ، اخلاق، منطق، حکمت و امثال اينها بشرح ذيل در برنامه آموزشي آنان وجود داشته است:
1. علم فقه و حديث و ساير علوم ديني( تا اساس و بنياد دين خود را بدان استوار دارند و از شاهراه استقامت نلغزند)
2. علم اخلاق ( تا در آن ورزيده گردند و صاحب خلق نيکو و رفتاري پسنديده باشند)
3. علم حکمت( براي تاييد و تحقيق معاني و نکات و لطايف کلام و حسن بيانات صاحب شريعت، تا راست گفتار و درست کردار باشند نه تابع هوي و هوس)
4. علم منطق ( به منظور کسب دانش و مهارت استدلال در دستيابي به حقايق)
5. علوم طبيعي ( زيرا علم طب شاخه اي از علوم طبيعي است و بايد به طور زير بنايي مورد مطالعه قرار گيرد)
6. علم هندسه ( به منظور کسب معرفت لازم در خصوص ساختمان و شکل اعضاء و فهم و چگونگي انها)
7. علم هيات( براي معرفت فصول و عرصه هاي جغرافيايي و مزاج نقاط مختلف و آب وهواي هر منطقه و ساير مسايل مرتبط)
8. علم نجوم( براي شناخت اوقات فصد و. حجامت)
9. علم حساب ( براي محاسبه ميزان و ترکيب داروها و تجويز مقدار مناسب دارو)
10. علم کهانت و فراست( تا از ديدن بعضي احوالات و علامات هيات مرض، پي به نوع آن برده، عاقبت بيمار را پيش بيني کند.
در سرتاسر اين آثار، ردپاي خداجويي و بينش توحيدي آنان و اينکه عالم را محضر خدا و خود را همواره در پيشگاه الهي مي پنداشته اند، به چشم مي خورد. و به همين دلايل است که پزشکي، شرافت و قداست خاصي را به خود اختصاص داده است و همواره دينداري و خلوص عقيده که به منزله اصول اساسي اخلاق عمومي هستند را به همراه داشته است اعتقاد به خالق قادر و حکيمي که همه ي اموربه اراده ي او انجام مي شود به عنوان يک اصل اجتناب ناپذير، در بين رهروان اين راه مطرح بوده و در سايه اين جهان بيني به مراعات اخلاق پزشکي نيز مي پرداخته اند.
برگرفته شده از مقاله سيري در مباني اخلاق در پژوهش و اخلاق پزشکي در سيره ي نياکان، دکتر حسين حاتمي ، مجله طب و تزکيه،1387
نوشته شده در تاريخ سه شنبه 6 دی 1390برچسب: طب نیاکان,اخلاق پزشکی, اخلاق در پژوهش, توسط واحد اخلاق حرفه ای
|
تلاش در جهت تقويت مباني اخلاق پزشکي در کشور بايد با توجه به نيازها،انتظارات مخاطبان،جهت گيريهاي اجتماعي و بر اساس تعيين اولويت هاي آن صورت گيرد.
در يک رويکرد علمي، الگوي تعيين اولويت بايد در يک فرايند مشارکتي با استفاده از اطلاعات موجود و توسط يک کارگروه تخصصي انجام پذيرد. از اين رو، در پژوهش باقري (1390) پرسشنامه اي حاوي بيست عنوان از مجموعه موضوعات و عناوين اخلاق پزشکي براي 117 مدرس اخلاق پزشکي، سياستگذاران نظام سلامت و صاحب نظران اين حيطه ارسال گرديد. از شرکت کنندگاه خواسته شده بود تا اولويتهاي خود را براي کليه موضوعات بيست گانه تعيين نمايند. لذا ده اولويت اول بر اساس نظر شرکت کنندگان به ترتيب شامل:
1. حقوق گيرندگان خدمات سلامت (بيماران)
2. رابطه ي پزشک و بيمار؛ حقيقت گويي؛ رازداري
3. عدالت در توزيع منابع سلامت
4. اتونومي؛ رضايت آگاهانه
5. رابطه ي مالي پزشک و بيمار (سهم خواري، پول زير ميزي )
6. کميته هاي اخلاق بيمارستاني
7. ملاحظات اخلاقي در سلامت عمومي
8. تقويت و ظرفيت سازي در آموزش اخلاق پزشکي
9. ملاحظات اخلاقي در آموزش پزشکي
10. اخلاق در پژوهش هاي پزشکي؛ کميته هاي اخلاق در پژوهش
نويسنده معتقد است که تدوين منشور حقوق بيمار و ابلاغ آن توسط وزارت متبوع، بالاخص چگونگي عملياتي کردن اين منشور، اقدام مثبتي در جهت پاسخ به موضوع حقوق گيرندگان خدمات سلامت (بيماران) به عنوان اولين اولويت اخلاق پزشکي است.
در ادامه مقاله هريک از اولويت ها مورد بررسي قرار مي گيرند. که براي آگاهي بيشتر در اين زمينه لازم است به اصل مقاله مراجعه فرماييد. ده اولويت دوم تعيين شده توسط صاحب نظران نيز به ترتيب ذيل مي باشند.
11. حقوق ارايه دهندگان خدمات سلامت؛ تعرفه هاي پزشکي
12. تبيين اصول اسلامي اخلاق پزشکي
13. سقط جنين
14. اخلاق در روش هاي کمک باروري ( اهداي جنين، رحم اجاره اي، IVF )
15. اتانازي، درمان هاي بدون نتيجه، بيان اخبار ناگوار
16. رابطه ي بين فقه اخلاق و حقوق
17. ملاحظات اخلاقي در پيوند اعضا
18. ژنتيک و اخلاق؛ ژن درماني، انتخاب جنسيت جنين
19. تحقيقات بر روي سلول هاي بنيادي، کلونينگ
20. اخلاق در نانو تکنولوژي
** باقري، عليرضا؛ اولويت هاي اخلاق پزشکي: نتايج يک مطالعه کشوري؛ مجله اخلاق و تاريخ پزشکي، دوره ي 4، شماره5، مهر 1390
اخلاق پزشکی اخلاق درعرصه عمل پزشکی است
علمي كه موضوع آن بررسي مجموعه آداب و رفتار پسنديده يا ناپسندي است كه صاحبان مشاغل پزشكي بايد رعايت نمايند.
عملي است كه منطبق كننده روابط و رفتار صاحبان مشاغل پزشكي با كليات اخلاق است.
مهمترین مباحث در اخلاق پزشکی نوين:
فلسفه اخلاق پزشکی
ارتباط های حرفه ای درطب
جسم انسان دراخلاق پزشکی
مباحث اخلاق پزشکی قبل از تولد
مباحث اخلاق پزشکی درکودکان
اخلاق پزشکی در پیوند اعضاء وبافتها
خاتمه حیات انسانی
بیوتکنولوژی و اخلاق پزشکی
مسایل اخلاق پزشکی در ختم بارداری
اخلاق در بیماران روانی
سالمندی ،دمانس و اخلاق پزشکی
اخلاق و آموزش
اخلاق و پژوهش
قانون، طب و اخلاق پزشکی
توجه به ارتباط با همکاران
توجه به اعتقادات بیماران
کاهش روابط مالی بین بیمار و پزشک
توجه به جسم انسان در زمان حیات و پس از مرگ (تشریح پاتولوژی و آموزشی برمبنای وصیت ویا رضایت فرد).
مباحث قبل از تولد : تحقیق روی رویان ، جنین ،سقط جنین
برگرفته شده از: ارايه دکتر علي رضا کاهاني در سومين سمينار اخلاق پزشکي